LOHUSA DÖRDÜNCÜ İZLEM
Lohusanın doğumu takip eden 2. – 5. günler arasında izlemi yapılır. ( Bu izlem Aile Sağlığı Merkezinde gerçekleştirilir. )
1. İLETİŞİM
Birinci izlemde belirtilen iletişim basamakları uygulanır.
2.1.LOHUSANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Annenin genel durumunu değerlendirilir
2.2.Eğer annenin doğumu hakkında bilgi sahibi değilseniz, anneye nerede, nasıl ve ne zaman doğum yaptığı sorulur.
2.3. Anneye kendini nasıl hissettiğini, uyku ve dinlenme aralıklarını, uyum sorunlarını, yorgunluk veya halsizlik hissedip hissetmediği sorulur.
2.4. Anneye yakınmaları sorulur: Kanama, idrar problemleri, meme ve emzirme problemleri, ağrı, bağırsak problemi vb.
- Kanama - loşi takibi: Miktar, renk ve özellikle eşlik eden kötü koku varlığını sorgulanır. Doğum sonrası ilk 2 gün kırmızı - vişne çürüğü renkte bir akıntı olağandır. 2-10 günler arası renk pembe-kahverengi hale döner. Lekelenme tarzında kanama doğumdan sonra özellikle emziren annelerde 6. haftaya kadar devam edebilir.
- İdrar problemleri: Doğum sonrası ilk 2 gün idrar miktarında artış normaldir. Takiben normal süre ve miktarda idrar yapılması gerekir. İdrar yaparken yanma veya idrar kaçırması sorgulanır.
- Küçük miktarda istem dışı idrar kaçırması olan lohusalara pelvik tabanı güçlendirmeye yönelik egzersizler öğretiir.
- İdrar yaparken yanma veya idrarda renk değişikliği varlığında tam idrar tetkiki istenmelidir.
- Ağrı: Sırt, göğüs ve baş ağrısı olup olmadığı sorgulanmalıdır:
- Normal doğumda eğer perinede ağrı devam ediyorsa perine değerlendirilmelidir. Ağrıyı azaltmak için topikal soğuk uygulama veya analjezikler önerilebilir.
- Sezaryende insizyon yeri post operatif 24 saatte açılarak bakımı yapılmalı ve enfeksiyon açısından değerlendirilmelidir.
- Lohusada rahatsız edici baş ağrısı ve sırt ağrısı varsa genel popülasyonda tedavi edildiği gibi yönetilmelidir.
- Memelerde ağrıdan şikayetçi ise meme problemleri (meme angorjmanı, mastit ve meme apsesi vb) açısından değerlendirilmelidir.
- Bacaklarda ağrı şişlik ve ısı farkı vb.
- Çarpıntı ve nefes darlığı: Emboli ve diğer komplikasyonlar açısından değerlendirilir.
- Bağırsak problemi: Eğer konstipasyon mevcut ise lifli besin ve sıvı alımının artırılması önerilmelidir.
2.5. Psikolojik durumunu değerlendirilir. Daha önce bilinen ruhsal hastalık öyküsü olanları, psikotik bozukluklar (şizofreni, bipolar bozukluk), psikotik depresyon ve intihar riski açısından ilgili birime yönlendirilir.
3. MUAYENE/MÜDAHALE
3.1. Muayene/müdahale yapılacak ise:
- Yapılacak muayene ve/veya müdahalenin amacını ve nasıl yapılacağını açıklanır.
- Annenin yapılacak müdahaleler için daha önce alınmamışsa onayı alınır.
- Annenin mahremiyetini göz önüne alarak ortam düzenlenir.
3.2. Vital bulguları ölçülür ve değerlendirilir:
- Kan basıncı (Kan basıncı anne istirahat halinde ve iki ölçüm 140/90 mmHg veya üzerinde ya da öykü varsa, kan basıncı değeri 90/50 mmHg altında ise hasta yakın takip edilir.
- (Olası kan kaybına bağlı gelişebilir. Kanama kontrolü yapılır. Kan basıncı değeri sistolik 90 mmHg’nın altındaysa ve taşikardi eşlik ediyorsa kanama açısından dikkatli olunur.) Ayrıca hipotansiyon durumunda; anneyi ortostatik hipotansiyon açısından da değerlendirilir.
- Nabız (Nabız sayısı 60’ın altı, 100’ün üstü ise hasta yakın takip edilir.)
- Solunum sayısı (Solunum sayısı 10’un altı, 20’nin üstü ise hasta yakın takip edilir.)
- Ateş ölçümü, (38°C’nin üzerindeyse saatlik ateş takibi yapılır.)
3.3. Varsa, önceki izlem kayıtlarını gözden geçirip, değerlendirilir.
3.4. Karın muayenesi yaparak fundal yüksekliğe bakılır (doğumdan sonra her 24 saatte bir ortalama 1-2 cm kadar umlikustan simfisis pubise doğru inecektir).
3.5. Perine muayenesi yapılır. (Vajinal kanama miktarı, epizyotomi hattı, hemoroid)
- Perinede ağrı varsa ağrıyı azaltmak için topikal soğuk uygulama veya analjezikler önerilir.
- Epizyotomi hattında açılma veya infeksiyon bulguları varsa uygun yaklaşım için yönlendirilir.
3.6. Vajinal akıntıyı değerlendirilir.
- Eğer lohusanın yoğun veya pis kokulu akıntısı, pıhtılı loşi, batın hassasiyeti var veya vücut ısısı 38°C'nin üzerindeyse vajinal akıntı, uterus involusyonu ve pozisyonu değerlendirilir. Uterusun büyüklüğü, tonusu veya posizyonundaki herhangi bir anormallik araştırılır. Eğer herhangi bir uterus anormalliği yoksa diğer nedenler dikkate alınır.
3.7.Sezaryen olan lohusalar için
- İnsizyon yerini kontrol edilir.
- Anestezi komplikasyonları açısından değerlendirilir.
3.8.Emzirmeyi değerlendirilir, gerekiyorsa emzirmeye yardımcı olunuz ve meme başını değerlendirilir.
3.9. Risk tespit edilmesi veya sevk kriterlerinden herhangi birinin varlığında annenin sevki sağlanır ve sevk sonrası geribildirim alarak tedavi ve izlem planı yapılır.
3.10. Anne - bebek ilişkisini değerlendirilir.
3.11. Lohusanın aile içi şiddet durumunu değerlendir.
4. LABORATUVAR
4.1. Hemoglobin ölçümü (gerekirse) yapılır.
4.2. Tam idrar tahlili (gerekirse) yapılır.
5. BAKIM VE DANIİMANLIK
5.1. Annenin kişisel temizlik ve bakımı (banyo, meme ve perine hijyeni) değerlendirilir ve anneye perine bölgesini ve sezaryen insizyonunu koruyarak kısa süreli ayakta duş almasını önerilir.
5.2. Sezaryen olan annelere sütürlerin alınacağı tarih hatırlatılır.
5.3. Gerektiği durumlarda, anti D immun globulin ile izoimmunizasyonu yapılmamışsa uygulanmasını sağlanır.
5.4. Fiziksel aktivite, pelvik tabanı güçlendirme egzersizleri konusunda bilgilendirilir (özellikle küçük miktarda istem dışı idrar kaçırması olan lohusalarda fayda sağlayacaktır) ve bebeği ile geçireceği zaman dahil planlanan aktiviteler hakkında öneriler sununuz.
5.5. Demir ve D vitamini desteğine devam etmesini sağlanır.
5.6.Doğum sonu fizyolojik süreç hakkında bilgilendirilir.
- Normal hemoglobin değeri
- Mobilizasyon
- Loşi miktarının giderek azalması, kötü koku olmaması
- Ağrısız ve rahat idrar çıkarması
- Barsak fonksiyonlarının normale dönmesi (normal doğum sonrası 2-3. günler, sezaryen sonrası 3-5. günler)
- Vital bulguların normal olması
- Perinede veya insizyon hattında fazla kızarıklık, şişlik olmaması
5.7.Dinlenmeye zaman ayırma, bebeğin bakımı için yardım alma, duygularını paylaşabileceği birileriyle konuşma ve öz bakımını yapmanın önemini belirtilir
5.8. Duygusal durumu, sahip oldukları aile ve çevre desteği, günlük olaylarla başa çıkmak için hangi stratejileri geliştirdiği konularında bilgi alarak tartışılır. Duygu durumunda değişiklik olması halinde anne ve aile bireylerinin sağlık personelinden yardım almalarının önemi belirtilir.
5.9.Bebek bakımı, anne sütü konusunda bilgilendirilir ve en az 6 ay süreyle sadece anne sütü verilmesi konusunda teşvik edilir.
5.10. Anneye beslenme eğitimi verilir, anne sütünü arttırmak için uygun yeterli miktarda sıvı ve yiyecek alması konusunda teşvik edilir.
5.11. Meme bakımı ve meme başı çatlağı hakkında bilgi verilir.
5.12. Doğum sonu dönemde fertilizasyonun düzenlenmesi, aile planlaması, kontrasepsiyon sağlanması dahil cinsel konularda anne ve eşine danışmanlık hizmeti sununuz. Anne ve bebek sağlığı açısından iki doğum arasında en az iki yıl olması gerektiğini vurgulanır.
5.13. Aşağıdaki konular hakkında bilgilendirilir:
- Perine ağrısı
- İdrar yaparken ağrı veya idrar kaçırma
- Bağırsak problemleri
- Halsizlik
- Baş ağrısı
- Sırt ağrısı
- Bacaklarda ağrı, şişlik, kızarıklık
- Meme problemleri
- Doğum sonrası dönemde emosyonel değişikliklerin (kendisini gergin, endişeli, huzursuz ve sinirli hissetmesi) genellikle doğum sonrası 10-14. günlerde kendiliğinden geçebileceği hakkında bilgilendirilir.
5.14. Aşağıda belirtilen tehlike işaretleri konusunda anne, eş ve aile üyelerini bilgilendirerek, acilen sağlık kuruluşuna başvurmaları gerektiği belirtilir.
- Vajinal kanamanın azalmayarak artması
- Konvülsiyon (nöbet) geçirme
- Şuur kaybı
- Kan basıncında yükselme
- Solunum güçlüğü ve hızlı solunum
- Ciddi karın ağrısı
- Ateş
- Kötü kokulu akıntı
- İdrar yaparken ağrı veya idrar kaçırma
- Şiddetli baş ağrısı, bulanık görme
- Memelerde ağrı, ısı artışı vb.
- 5.15. Cinsel sağlık/cinsel hayat konusunda bilgilendirme yapılır.
- Eğer lohusa disparoni deneyimi yaşamışsa ve devam eden perine travması varsa, perineyi değerlendirilir.